İstan­bul Bilgi Üni­ver­si­te­si ta­ra­fın­dan TÜBİTAK des­te­ğiy­le yü­rü­tü­len “Kriz­ler Ça­ğın­da Çocuk Olmak: Tür­ki­ye’de Pan­de­mi Son­ra­sın­da Ço­cuk­la­rın İyi Olma Ha­li­ni Ye­ni­den Dü­şün­mek” baş­lık­lı araş­tır­ma, pan­de­mi son­ra­sı ço­cuk­la­rın yaşam ko­şul­la­rı­na ve zor­luk­la­rı­na ışık tu­tu­yor. 29 ilde 1500 ha­ne­de ya­pı­lan an­ket­le­rin yanı sıra Şan­lı­ur­fa ve İstan­bul’da ger­çek­leş­ti­ri­len de­rin­le­me­si­ne gö­rüş­me­ler­le des­tek­le­nen araş­tır­ma, sos­yo­eko­no­mik eşit­siz­lik­le­rin ço­cuk­la­rın mut­lu­lu­ğu ve ge­le­ce­ğe dair bek­len­ti­le­ri üze­rin­de­ki et­ki­le­ri­ni or­ta­ya koydu.

Araş­tır­ma­ya ka­tı­lan ço­cuk­la­rın sa­de­ce yüzde 47’si ken­di­ni mutlu his­set­ti­ği­ni ifade eder­ken, bu oran düşük sos­yo­eko­no­mik sta­tü­ye sahip ço­cuk­lar­da yüzde 33’e kadar dü­şü­yor. Yük­sek sos­yo­eko­no­mik sta­tü­de ise mut­lu­luk oranı yüzde 64’e ula­şı­yor. Araş­tır­ma, ço­cuk­la­rın mut­lu­lu­ğu­nun aile­le­ri­nin sos­yo­eko­no­mik dü­ze­yiy­le doğ­ru­dan bağ­lan­tı­lı ol­du­ğu­nu gös­te­ri­yor.

Gö­rü­şü­len ço­cuk­la­rın dört­te üçü eko­no­mik so­run­lar ve aile bi­rey­le­rin­den bi­ri­ne bir şey ola­ca­ğı en­di­şe­si ta­şı­yor. Ço­cuk­la­rın yüzde 11’i ça­lış­mak zo­run­da ka­lır­ken, bu oran düşük sos­yo­eko­no­mik sta­tü­de yüzde 18’e kadar çı­kı­yor. Ço­cuk­lar haf­ta­da 8-11 saat ça­lı­şa­rak ge­nel­lik­le 2000 TL’nin al­tın­da gelir elde edi­yor. Ça­lış­ma ne­den­le­ri ara­sın­da harç­lık çı­kar­ma (%54), aile­ye des­tek sağ­la­ma (%47) ve mes­lek öğ­ren­me (%39) öne çı­kı­yor.

Araş­tır­ma­ya göre düşük sos­yo­eko­no­mik sta­tü­ye sahip ço­cuk­la­rın yüzde 23’ü ka­la­ba­lık sı­nıf­lar veya ye­ter­siz ça­lış­ma or­ta­mı ne­de­niy­le okul­da ders öğ­re­ne­me­dik­le­ri­ni ifade edi­yor. Bu oran yük­sek sos­yo­eko­no­mik grup­ta yüzde 8’e kadar dü­şü­yor. Eği­ti­mi­ne ara ver­mek zo­run­da kalan ço­cuk­la­rın yal­nız­ca yüzde 13’ü tek­rar okula dön­me­yi dü­şü­nü­yor.

Ev­de­ki iş yükü ko­nu­sun­da da top­lum­sal cin­si­yet eşit­siz­li­ği dik­kat çe­ki­yor. Kız ço­cuk­la­rı­nın yüzde 79’u sofra kurup kal­dı­rır­ken, yüzde 50’si bu­la­şık yı­kı­yor ve yüzde 26’sı yemek ya­pı­yor. Bu oran­lar erkek ço­cuk­la­rın­da ol­duk­ça düşük se­vi­ye­ler­de ka­lı­yor.

Gö­rü­şü­len ço­cuk­la­rın yüzde 53’ü doğal afet­le­ri (dep­rem, orman yan­gı­nı gibi) en büyük teh­dit ola­rak gö­rür­ken, iş­siz­lik (%49) ve yok­sul­luk (%45) diğer büyük kay­gı­lar ara­sın­da yer alı­yor. Sal­gın has­ta­lık­lar ise yüzde 33 ile dör­dün­cü sı­ra­da ge­li­yor.

Ço­cuk­la­rın yüzde 80’i di­ji­tal araç­lar­da giz­li­lik ayar­la­rı­nı nasıl ya­pa­ca­ğı­nı bil­di­ği­ni söy­ler­ken, siber zor­ba­lık ve ta­ciz­le kar­şı­la­şan­la­rın oranı yüzde 14. Ço­cuk­la­rın di­ji­tal dün­ya­yı yal­nız­ca risk değil, fır­sat alanı ola­rak da de­ğer­len­dir­di­ği be­lir­ti­li­yor.

Proje Ko­or­di­na­tö­rü Prof. Dr. Pınar Uyan Se­mer­ci, eği­tim sis­te­min­de­ki sınav bas­kı­sı­nın ço­cuk­la­rın iyi olma ha­li­ni olum­suz et­ki­le­di­ği­ni vur­gu­la­ya­rak, “Eği­tim or­tam­la­rı­nın gü­ve­ni­lir ve des­tek­le­yi­ci ol­ma­sı büyük önem ta­şı­yor. Ço­cuk­la­rın hu­zur­lu bir ço­cuk­luk de­ne­yi­mi ya­şa­ma­la­rı için sınav bas­kı­sı­nın azal­tıl­ma­sı ge­re­ki­yor” dedi.

Prof. Dr. Emre Er­do­ğan ise sos­yo­eko­no­mik eşit­siz­lik­le­rin ço­cuk­la­rın mut­lu­luk ve yaşam ko­şul­la­rı­nı de­rin­den et­ki­le­di­ği­ni be­lirt­ti: “Eşit­siz­lik, ço­cuk­la­rın yaşam ola­nak­la­rı­nı kı­sıt­lı­yor. Daha iyi eği­tim ve sos­yo­eko­no­mik dü­zey­de­ki aile­ler­de bü­yü­yen ço­cuk­lar daha ko­ru­nak­lı ve mutlu bir yaşam sü­rü­yor.”

Araş­tır­ma­cı Gözde Dur­muş, ço­cuk­la­rın gö­rüş­le­ri­ni sü­re­ce dahil etmek için Çocuk Da­nış­ma Eki­bi­nin öne­mi­ni vur­gu­la­ya­rak, ço­cuk­la­rın pers­pek­ti­fi­nin po­li­ti­ka oluş­tur­ma sü­reç­le­ri­ne yan­sı­tıl­ma­sı­nın kri­tik ol­du­ğu­nu söy­le­di.

Araş­tır­ma, Tür­ki­ye’de ço­cuk­la­rın yaşam ko­şul­la­rı­nın iyi­leş­ti­ril­me­si için sos­yo­eko­no­mik eşit­siz­lik­le­rin azal­tıl­ma­sı, des­tek­le­yi­ci eği­tim po­li­ti­ka­la­rı­nın uy­gu­lan­ma­sı ve çocuk iş­çi­li­ğiy­le mü­ca­de­le edil­me­si ge­rek­ti­ği­ni or­ta­ya ko­yu­yor.