Eğer sa­na­tı bir el­bi­se gibi üs­tü­me giy­sey­dim, ya­ka­ma mü­cev­her iğne ola­rak sa­na­tın min­ya­tür ha­li­ni ta­kar­dım.

Min­ya­tür Sa­na­tı, en genel ha­liy­le kitap res­mi­dir. Biz­le­re olanı ve bil­gi­yi ak­ta­rır. Oku­du­ğu­muz ki­ta­bın din­len­me ve aynı za­man­da bel­lek­te kalma bi­çi­mi­dir. Önü­müz­de açı­lan renk­ler ve na­kış­lar di­ma­ğı­mız­da bir tat bı­ra­kır adeta. Bu sa­na­tı icra eden ki­şi­ler “nak­kaş” , “ şe­bih­nü­vis” , min­ya­ta­ri gibi isim­ler al­mış­tır.

Bizim bu sa­nat­la ta­nış­ma­mız 15. yüz­yıl­da ol­muş­tur. İlk min­ya­tür­le­rin Mısır’da pa­pi­rüs­le­re ya­pıl­dı­ğı dü­şü­nül­mek­te­dir. Yunan, Roma, Bi­zans ve Sür­ya­ni el yaz­ma­la­rın­da da kar­şı­mı­za çıkar. Os­man­lı min­ya­tür sa­na­tı eser­le­ri, II.​Murat Dö­ne­min­de ya­pıl­ma­ya baş­lan­mış, Fatih Sul­tan Meh­met Dö­ne­min­de belge ni­te­li­ği ka­zan­mış­tır ve bu dönem üre­ti­len min­ya­tür­ler gü­nü­mü­ze ulaş­mış ilk eser­ler ol­muş­tur. Özel­lik­le Fatih Sul­tan Meh­met Dö­ne­min­de kül­tür, sanat ve bi­lim­de ol­duk­ça önem­li ge­liş­me­ler olmuş, bu ko­nu­lar­da ya­zı­lan el yaz­ma­la­rı­nın gör­sel­le­ri min­ya­tür­le kim­lik bul­muş­tur. Dö­ne­min min­ya­tür­le­ri ta­ri­hi olay­la­rı, se­fer­le­ri, ki­şi­le­ri, sos­yal ve kül­tü­rel ha­ya­tı yan­sı­tır. Os­man­lı­nın min­ya­tür ala­nın­da­ki en büyük tem­sil­ci­si Levni’dir. Onun­la bir­lik­te min­ya­tür sa­na­tı daha es­te­tik bir gö­rü­nüm ka­zan­mış­tır. (Bkz. Levni’nin Ka­dın­la­rı)

Ba­tı­da min­ya­tür ola­rak bi­li­nen bu sanat, doğu top­lum­la­rın­da nakış ola­rak ad­lan­dı­rıl­mış­tır. 

Göz alıcı renk­ler, kat kat kom­po­zis­yon­lar, iti­nay­la ya­pıl­mış ve bü­tün­de bir za­ra­fet yan­sı­tan re­sim­ler ola­rak kar­şı­mı­za çı­kar­lar. Ken­di­ne göre bir bi­çi­mi, dili ve ku­ral­la­rı olan bir sanat yak­la­şı­mı­dır. Gerçi gü­nü­müz­de ki­tap­la­rın dı­şı­na taş­mış, du­var­la­rı­mı­zı süs­le­yen sanat eser­le­ri ha­li­ni de al­mış­tır. Ku­ral­lar, ge­le­nek­ler biraz es­ne­yip özgün eser­ler çıksa da bu sa­na­tın gi­ze­mi­ne vakıf olan sa­nat­çı­lar, halen en özel mal­ze­me­le­ri bu sa­na­tın su­na­ğın­da kul­lan­ma­ya devam eder­ler.

Benim nez­dim­de bir nak­ka­şın bir mü­cev­her us­ta­sın­dan pek de farkı yok­tur. Biri elmas yon­tar­ken di­ğe­ri el­ma­sı inşa eder. Mü­cev­her us­ta­sı yont­tu­ğu el­ma­sın hangi gö­ğüs­te par­la­ya­ca­ğı­nı hayal eder­ken, nak­kaş inşa et­ti­ği el­ma­sın hangi gö­nül­de par­la­ya­ca­ğı­nı hayal eder. İkisi de bir yol­dur tut­tu­rur gider. Yavaş yavaş bir gizin açığa çık­ma­sı gibi soluk ke­si­ci bir bi­çi­me ev­ri­lir. Odak­lan­dık­ça zihin say­dam­la­şır. Gö­rül­me­yen yavaş yavaş gö­rül­me­ye baş­lar. İki usta da bu yol­cu­luk­la iki ayrı mü­cev­he­re dö­nü­şür. Ken­di­ni bulur ve açıl­maz mü­hür­le­ri açar. Her eser ha­ki­ka­te dö­nü­şür.

Min­ya­tür sa­na­tı­nın göl­ge­si yok­tur. Biz par­la­yan bir mü­cev­he­ri ya da min­ya­tü­rü sey­re­der­ken çok azı­mız ar­dın­da­ki­le­ri görme ye­ti­si­ne sa­hi­biz­dir. Min­ya­tür de göl­ge­siz son ha­li­ni sunar bize. Nak­kaş, yo­lu­nu hayal et­me­yi bizim ye­te­ne­ği­mi­ze bı­ra­kır.

Levni Kadın Minyatür Eser
Elif Uzun

Fatih Sultan Mehmet Minyatür Eser
Nakkaş Sinan ve 
Çırağı Şiblizade Ahmet Bey

Av Sahnesi Minyatür Eser
Anonim

İran Minyatür Eser
Anonim