Tür­ki­ye’de çok kötü bir enf­las­yon oyunu, çir­kin­le­şe­rek oy­nan­ma­ya devam edi­yor. Tüm ba­şa­rı­yı rakam tut­tur­mak üze­ri­ne kur­gu­lan­mış ve bu ko­nu­da hızla inan­dı­rı­cı­lı­ğı yi­ti­ren ve­ri­ler­le, so­run­dan çıkış dö­ne­mi için ku­rum­la­ra da zarar ver­me­yi göze alan bir an­la­yış­la algı ya­ra­tıl­ma­ya ça­lı­şı­lı­yor.

Ön­ce­lik­le Tür­ki­ye’de enf­las­yo­nun düş­me­di­ği­ni çok iyi bi­li­yo­ruz. Ne­re­den? So­ka­ğa çık­tı­ğı­mız­da ya­şa­dı­ğı­mız ma­li­yet, as­lın­da fiyat ar­tış­la­rı­nın tüm hı­zıy­la devam et­ti­ği­ni, duran yer­ler­de de tü­ke­tim­siz­lik­ten kay­nak­lan­dı­ğı­nı bize an­la­tı­yor.

Fakat enf­las­yon­da­ki al­gı­yı oturt­mak için di­ren­ci kı­ra­ma­yan ve ağır­lık­lı har­ca­ma ka­le­mi­nin de gı­da­da ol­du­ğu­nu bilen eko­no­mi yö­ne­ti­mi, şimdi ince bir ayara so­yun­du. Ta­rım­da üre­ti­ci fi­yat­la­rı­nın, yani enf­las­yo­nu­nun düş­tü­ğü­nü yer­leş­tir­me­ye ça­lı­şı­yor.

Sa­de­ce kuru sabit tu­ta­rak algı ya­ra­ta­ma­ya­ca­ğı­nı bir türlü an­la­ya­ma­yan eko­no­mi yö­ne­ti­mi, asıl TL ba­zın­da ma­li­yet­le­ri­nin art­tı­ğı­nı gör­mez­den ge­le­rek, önce Tarım ÜFE’yi aşa­ğı­ya çe­ki­yor, ar­dın­dan da gıda fi­yat­la­rı­nı yine kâğıt üze­rin­de düşük açık­la­ya­cak gibi du­ru­yor.

Ama önce bir soru. Zaten son de­re­ce yük­sek oran­lı bir bütçe ya­pıl­dı. Peki buna kar­şı­lık enf­las­yo­nist ortam yoksa, bütçe nasıl açık­ta rekor üs­tü­ne rekor kı­rı­yor. 7 ayda bütçe açığı 844 mil­yar TL’ye ulaş­tı.

Ya he­sap­ta ol­ma­yan bir har­ca­ma var ya da bütçe de enf­las­yon kar­şı­sın­da yıp­ra­na­rak açı­ğı­nı bü­yü­tü­yor. Bu so­ru­yu or­ta­ya koy­duk­tan sonra dö­ne­lim tek­rar gıda fi­yat­la­rı­na…Tem­muz ayı iti­ba­riy­le ta­rım­da ÜFE aylık bazda yüzde 1,74 azal­dı, yıl­lık bazda da 41,07 oldu.

Hangi or­tam­da? Hemen bir araş­tır­ma­nın so­nuç­la­rı­nı ha­tır­la­ta­rak devam ede­lim: “…İstan­bul Ba­ro­met­re­si tem­muz ayı araş­tır­ma­sı so­nuç­la­rı­na göre İstan­bul­lu­la­rın yüzde 51,5’i maddi ye­ter­siz­lik se­be­biy­le ter­cih et­ti­ği gı­da­lar­dan mah­rum kaldı. Ka­tı­lım­cı­la­rın yüzde 41,8’i Tem­muz ayın­da ye­ter­li gı­da­ya ulaş­ma ko­nu­sun­da en­di­şe ya­şa­dı­ğı­nı be­lirt­ti. Ye­ter­li gı­da­ya ula­şa­ma­dı­ğı için por­si­yon­la­rı­nı kü­çült­tü­ğü­nü söy­le­yen­le­rin oranı da yüzde 41,1 oldu…”

Bu fo­toğ­raf bize gıda fi­yat­la­rın­da her­han­gi bir ge­ri­le­me ol­ma­dı­ğı­nı gös­te­ri­yor. Ama bu resmi de­ğiş­ti­re­bil­mek için, önce ta­rım­da üre­ti­ci fi­ya­tıy­la oy­na­ma­nız lazım. Şimdi tam da bu ya­pı­lı­yor.

Tarım üre­ti­ci­si­nin fi­ya­tı nasıl düştü? Sa­de­ce yakıt har­ca­ma­la­rı bile dik­ka­te al­sa­nız, ÜFE’nin ge­ri­le­me­si­nin müm­kün ol­ma­dı­ğı­nı gö­rür­sü­nüz. Yet­me­di, tar­la­da ça­lı­şa­cak in­san­la­rın yev­mi­ye­si bin TL’nin üze­ri­ne çık­mış.

Nak­li­ye ma­li­yet­le­ri anor­mal art­mış, güb­re­si dur durak bil­me­den yük­se­li­yor. Yet­me­di, zaten çok borç­lu ol­du­ğu için fi­nans­man ma­li­yet­le­rin­de­ki artış bile tek ba­şı­na üre­ti­ci enf­las­yo­nu­nu yu­ka­rı yönlü te­tik­le­yen fak­tör­ler sa­yı­la­bi­lir. Se­ra­cı­lık de­se­niz su ma­li­ye­tin­den ısıt­ma ma­li­yet­le­ri­ne kadar hepsi artış gördü.

Di­ye­bi­lir­si­niz ki, tek­no­lo­jiy­le ve akıl­lı tarım uy­gu­la­ma­la­rıy­la ma­li­yet­ler aşa­ğı­ya çe­kil­di. Çö­zü­mün çok önem­li bir par­ça­sı ol­ma­sı­na rağ­men, bunun da top­lam ÜFE’ye etki ede­bi­lecek oran­da yay­gın ol­ma­dı­ğı­nı bi­li­yo­ruz.

El­bet­te tüm ma­li­yet bun­lar­dan iba­ret değil. Ben sa­de­ce ma­li­ye­ti oluş­tu­ran ka­lem­ler­den bazı ör­nek­ler ver­dim. Bunun dı­şın­da­ki gi­der­ler­de düşüş değil, ak­si­ne ön­le­ne­mez bir yük­se­liş var. Tüm bu ger­çek­le­ri alt alta koy­du­ğu­nuz­da üre­ti­ci­nin enf­las­yo­nu­nu ne­re­den dü­şür­dü­nüz?

Muh­te­me­len tü­ke­ti­ci­nin enf­las­yo­nu nasıl kâğıt üze­rin­de ge­ri­ye çe­ki­li­yor, ama ger­çek ha­yat­ta artan hızla devam edi­yor­sa, üre­ti­ci üze­rin­den ya­pıl­mak is­te­nen de bu. Bu eko­no­mi yö­ne­ti­mi al­gıy­la ger­çek­le­rin de­ği­şe­me­ye­ce­ği­ni bir türlü öğ­re­ne­me­di.