İş dün­ya­sı­nın di­li­ne pe­le­senk olan yeni kav­ram bu… As­lın­da eko­no­mi­nin ve insan kay­na­ğı­nın dö­nü­şü­müy­le çok alâ­ka­lı olan bir du­ru­mu, sanki sa­de­ce bizim genç­ler­le bağ­lan­tı­lı gibi an­lat­mak, hatta bu ana­li­zi bile yap­ma­dan suç­la­mak esa­sen biraz ipe un ser­mek an­la­mı­na da ge­li­yor.

Fakat bizim iş dün­ya­mız bunu sever. Me­se­la 2 binli yıl­lar­da da düşük ücret verip ar­dın­dan ‘ça­lış­mak is­te­mi­yor­san, ka­pı­da iş is­te­yen bin­ler­ce insan dolu’ di­ye­rek nasıl ye­te­nek ha­vuz­la­rı­nın bo­şal­dı­ğı­nı fark et­me­yip, sonra da ni­te­lik­li per­so­nel açığı olu­şan nok­ta­ya ge­lin­ce de ya­kı­nan­lar onlar oldu.

El­bet­te genç je­ne­ras­yon da süt­ten çık­mış ak kaşık değil. Ama eğer be­ğen­me­di­ği­niz bir özel­lik varsa size üzücü bir ha­be­rim var. On­la­rı uzay­lı­lar ge­tir­me­di. Hepsi bizim ço­cuk­la­rı­mız ve biz ye­tiş­tir­dik. İçi­ni­ze sin­me­yen bir şey varsa on­la­rı suç­la­mak ye­ri­ne, dönüp ay­na­ya bak­mak ge­re­ki­yor.

Ne var ki me­se­le bu kadar basit de değil. Şimdi si­zin­le, ya­pı­lan bir araş­tır­ma­nın so­nuç­la­rı­nı pay­la­şa­ca­ğım. Önce araş­tır­ma­yı gün­de­me ge­ti­ren ha­be­rin o bö­lü­mü­nü ak­ta­ra­yım:

“Tür­ki­ye ge­ne­lin­de 121 üni­ver­si­te­den 91 bin 342 öğ­ren­ci ve iş ya­şa­mı­nın ilk 5 yı­lın­da­ki 39 bin 533 genç­le ya­pı­lan anket, genç­le­rin kla­sik me­sa­ili as­ga­ri üc­ret­li iş­le­ri is­te­me­di­ği­ni or­ta­ya koydu.

Araş­tır­ma­ya ka­tı­lan genç­le­rin en fazla ça­lış­mak is­te­di­ği bölüm yüzde 23,39 payla üre­tim ve Ar-Ge oldu. İkinci sı­ra­yı pa­zar­la­ma ve rek­lam, üçün­cü sı­ra­yı IT (bilgi tek­no­lo­ji­si) aldı.”

Sizce bu fo­toğ­raf­ta genç­ler iş be­ğen­mi­yor mu gö­zü­kü­yor? Ar-Ge’nin ya­kı­nın­dan bile geç­me­yen, üre­tim­den fa­son­cu­lu­ğu an­la­yan bir ya­pı­da, dün­ya­da­ki ge­liş­me­le­ri takip etmek ye­ri­ne, bil­di­ği­ni oku­yan ve de­ği­şi­me di­re­nen şir­ket­le­rin oranı ne?

Pa­zar­la­ma ile sa­tı­şın ka­rış­tı­rıl­dı­ğı, hatta rek­la­ma para har­ca­ma­dan ta­nı­tım yap­ma­nın yol­la­rı­nın aran­dı­ğı, rek­la­ma ver­di­ği pa­ra­nın boşa har­ca­nan gider ol­du­ğu­nun dü­şü­nül­dü­ğü bir reel sek­tör ya­pı­sı için­de sizce genç­ler ara­dık­la­rı­nı bu­la­bi­lir­ler mi?

Oysa bakın Henry Ford ne diyor? “Rek­lam büt­çe­si­ni dur­du­ra­rak, pa­ra­dan ta­sar­ruf etmek is­te­yen biri, saati dur­du­ra­rak za­man­dan ta­sar­ruf etmek is­te­yen biri gi­bi­dir.” Tür­ki­ye’deki iş­let­me­le­rin yüzde ka­çı­nın bu bakış açı­sın­da ol­du­ğu­nun ya­nı­tı­nı size bı­ra­kı­yo­rum. Çünkü bu para ile değil, bakış açı­sıy­la il­gi­li bir durum.

Üçün­cü baş­lı­ğa ge­lin­ce bilgi tek­no­lo­ji­si nok­ta­sın­da ya exit yap­ma­ya ça­lı­şan iş­let­me­ler­den ya der­di­ni an­la­ta­ma­yan ve yap­tı­ğı işin be­de­li­ni ala­ma­yan şir­ket­ler­den söz edi­yo­ruz. Bu ne­den­le de çoğu insan kay­na­ğı­mı­zın yurt­dı­şı­na gi­de­rek ya da ça­lı­şa­rak iş ha­ya­tın­da yer al­dı­ğı­nı bi­li­yo­ruz.

As­ga­ri ücret almak is­te­me­me­le­ri­ne ge­lin­ce, orası tam bir dram. Yük­sek iş­çi­lik ma­li­yet­le­rin­de­ki eko­no­mi yö­ne­ti­mi­ne ait ha­ta­la­rı kor­ku­dan on­la­ra söy­le­ye­me­yip, ok­la­rı­nı ça­lış­mak is­te­ye­ne çe­vi­re­nin sa­mi­mi­ye­tin­den şüphe du­ya­rım.

As­ga­ri üc­re­tin or­ta­la­ma ücret ha­li­ne gel­di­ği bir ül­ke­de, biraz üze­rin­de maaş ver­dik­le­ri­ni söy­le­yen­le­rin or­ta­la­ma­sı da 30 bin TL’yi bul­maz. Bu da ül­ke­de­ki yok­sul­luk sı­nı­rı­nın ya­rı­sı demek.

Tüm bun­la­rı alt alta koy­du­ğu­nuz­da ne çı­kı­yor? Genç­ler iş be­ğen­mi­yor tezi yan­lış. Genç­ler ça­lı­şa­cak ve be­ğe­ne­cek­le­ri bir iş yeri bu­la­mı­yor­lar. Yok pa­ha­sı­na sö­mü­rül­mek ye­ri­ne de gün­lük ka­zanç­lar­la ge­çim­le­ri­ni sağ­la­ma­ya ça­lı­şı­yor­lar. Suç­la­ma­dan önce sorun. Ben ger­çek­ten o firma mıyım?