Mer­ha­ba­lar,

Bugün ön­ce­ki ya­zı­mın so­nun­da bah­si­ni ge­çir­di­ğim müzik eser­le­ri telif hak­la­rı ko­nu­su­na dün­ya­da­ki ve ül­ke­miz­de­ki ta­rih­sel, sos­yo­lo­jik ve eko­no­mik ge­li­şim­le­ri kı­yas­la­ya­rak bir açı­lım ge­tir­mek is­te­dim.

Müzik eser­le­ri telif hak­la­rı ko­nu­sun­da dün­ya­da uy­gu­la­ma­sı ve telif ge­lir­le­ri ba­kı­mın­dan en çok paya sahip eser tü­rü­dür. Bu ko­nu­da da ül­ke­miz diğer dünya ül­ke­le­ri­ne kı­yas­la çok ge­ri­de kal­mış­tır.

Müzik bin­ler­ce yıl­dır in­san­la­rın dü­şün­ce ve duy­gu­la­rın­dan doğan me­lo­di­ler ve çoğu zaman söz­ler­le iş­le­ne­rek insan ha­ya­tı­nın ne­re­dey­se her nok­ta­sın­da yer al­mış­tır ve al­ma­ya da devam ede­cek­tir.

Mü­zi­ği ilk mı­rıl­da­nan in­sa­nı bi­le­mem ancak müzik ko­nu­sun­da telif hakkı kav­ra­mı ilk kez Fran­sa’da bir olay­la gün­de­me gel­miş­tir.
Fran­sız bes­te­ci Cla­ude De­bussy - 1862- 1918 - Paris'te bir res­ta­urant­ta ye­me­ği­ni yer­ken daha önce müzik din­le­ti­le­rin­de ve kon­ser­ler­de ça­lı­nan müzik ese­ri­nin bir or­kest­ra eş­li­ğin­de tem­sil edil­di­ği­ni du­yun­ca ye­di­ği ye­me­ğin üc­re­ti­ni öde­mek is­te­me­miş kal­kıp uzak­laş­mak­tay­ken gar­son­lar ar­ka­sın­dan ko­şa­rak ücret öde­me­di­ği­ni söy­le­yin­ce ‘‘Or­kest­ra­nız hiç­bir şey öde­me­den benim mü­zi­ği­mi ça­lı­yor. Bes­te­le­di­ğim mü­zi­ği kul­la­na­rak müş­te­ri­le­ri­ni­ze bir hiz­met su­nu­yor­su­nuz. Ye­di­ğim yemek bunun kar­şı­lı­ğı olsun.’’ de­di­ğin­de res­ta­urant sa­hip­le­ri olayı an­la­ya­ma­dık­la­rı için bes­te­ci­yi mah­ke­me­ye ver­miş­ler.

De­bussy mah­ke­me­de, telif dü­şün­ce­si­ni ıs­rar­la sa­vun­muş­tur. Kendi ese­ri­nin hiç­bir şe­kil­de ödeme ya­pıl­ma­dan kul­la­nıl­ma­sın­dan ra­hat­sız­lı­ğı­nı ve ne­den­le­ri­ni an­la­ta­rak Fran­sız mah­ke­me­si­nin müzik ese­ri­nin sa­hi­bi­ne ücret öden­me­si ka­ra­rı ver­me­si­ni sağ­la­mış­tır. Bu ka­rar­la mü­zi­ğe telif hakkı öden­me sü­re­ci baş­la­mış­tır.

Müzik, 19. ve 20. yüz­yıl­da de­vi­ni­mi­ni hızla ar­tı­ra­rak iler­le­miş ve in­san­la­rı ve top­lum­la­rı yön­len­di­ren kimi zaman ta­ri­hi de­ğiş­ti­ren sos­yal ve kül­tü­rel olay­lar­da sim­ge­le­şen rol­ler­de yer almış ve dev­rim­le­rin ka­ta­li­zö­rü ola­bil­miş ve diğer yan­dan sa­na­yi dev­ri­mi­ne pa­ra­lel büyük ve güçlü bir eko­no­mik sek­tör ha­li­ne gel­miş­tir.

Dünya ül­ke­le­rin­den Ame­ri­ka Bir­le­şik Dev­let­le­ri, Fran­sa, İngil­te­re ve Al­man­ya 19. yüz­yı­lın baş­la­rın­da ve or­ta­la­rın­da müzik ko­nu­sun­da­ki telif dü­zen­le­me­le­ri­ni ve uy­gu­la­ma­la­rı­nı ge­liş­tir­me­de ön sı­ra­lar­da­ki yer­le­ri­ni al­mış­lar­dır.
Dün­ya­da ileri ve son­ra­sın­da gelen ül­ke­ler­de müzik telif hak­la­rı ko­nu­sun­da ko­ru­ma top­la­ma ve da­ğı­tım yapan eser sa­hi­bi­nin her türlü maddi ve ma­ne­vi hak­la­rı­nı ko­ru­yan bir­çok mes­lek bir­li­ği bu­lun­mak­ta­dır. AMRA- Ame­ri­ka Bir­le­şik Dev­let­le­ri, PRS- İngil­te­re, SA­CEM-Fran­sa, GEMA- Al­man­ya, PVAO- Rusya, SGAE-İspan­ya

Müzik eseri telif hak­la­rı ko­nu­sun­da dünya ül­ke­le­ri mes­lek bir­lik­le­ri ile ül­ke­miz­de­ki mes­lek bir­lik­le­ri­nin toplu yada özel an­laş­ma­lar­la üye ol­duk­la­rı kar­şı­lık­lı­lık esa­sı­na da­ya­lı CISAC

Dünya Tem­si­li Telif Hak­la­rı Mes­lek Bir­lik­le­ri Kon­fe­de­ras­yo­nu, BIEM Dünya Me­ka­nik Telif Hak­lan Mes­lek Bir­lik­le­ri Kon­fe­de­ras­yo­nu, Fran­sa ku­ru­lu­şu SACEM ve Al­man­ya ku­ru­lu­şu GEMA gibi üst ve çatı ku­ru­luş­lar tüm dün­ya­da dü­zen­li ve esas­lı telif ko­ru­ma­sı ve tah­si­la­tı­nı ger­çek­leş­tir­me­ye ça­lış­mak­ta­dır. Dün­ya­da ve ül­ke­miz­de bir­lik­te ça­lı­şı­la­rak ortak ve hızlı çö­züm­ler üre­til­me­si çok ge­rek­li­dir.

Ül­ke­miz­de ise müzik ko­nu­sun­da telif hak­la­rı­nın baş­lan­gı­cı dün­ya­da­ki diğer ül­ke­le­rin ak­si­ne çok ye­ni­dir. 1850 ta­rih­li telif hak­kıy­la il­gi­li ilk hukuk metni ve son­ra­ki ek hukuk me­tin­le­rin­de mü­zik­le il­gi­li bir dü­zen­le­me ya­pıl­ma­mış­tır. 1910 ta­rih­li Hakkı Telif Ka­nu­nun­da ise no­ta­lar ve bes­te­ler telif hakkı ko­nu­su ola­rak dü­zen­len­miş­tir.

1951 ta­rih­li 5846 sa­yı­lı Fikir ve Sanat Eser­le­ri Ka­nu­nu ile ilk kez müzik eseri ta­nı­mı ya­pı­la­rak telif hakkı ko­nu­su ola­rak eser tür­le­ri ara­sın­da yer al­mış­tır. 1983 se­ne­sin­de ya­pı­lan de­ği­şik­lik­ler son­ra­sın­da

1987 se­ne­sin­de müzik ko­nu­sun­da ilk kez Kül­tür Ba­kan­lı­ğı de­ne­ti­min­de Tür­ki­ye Mu­sı­ki Eseri Sa­gip­le­ri Mes­lek Bir­li­ği MESAM ihdas edil­miş­tir.

1995, 2001 ve 2004 yıl­la­rın­da müzik eser­le­ri­nin uy­gu­la­ma­da­ki kul­la­nım­la­rı ve ko­run­ma­sı ko­nu­sun­da yeni an­la­yış­lar ve ge­rek­ler so­nu­cu aynı eser tü­rün­de bir­den fazla mes­lek bir­li­ği ku­rul­ma­sı, komşu hak­lar ve bağ­lan­tı­lı hak­la­rın dü­zen­len­me­si ger­çek­leş­miş­tir.

MESAM son­ra­sı MSG Müzik Eseri Sa­hip­le­ri Grubu diye bi­li­nen ikin­ci müzik eseri ko­ru­ma­sı yapan bir mes­lek bir­li­ği daha ku­ru­la­rak re­ka­bet oluş­tu­rul­ma­ya ça­lı­şıl­mış­tır. Müzik eseri ic­ra­cı­la­rı için komşu hak sa­hi­bi mes­lek bir­li­ği ola­rak MÜ­YORBİR ve Bağ­lan­tı­lı Hak Sa­hi­bi Fo­nog­ram Ya­pım­cı­la­rı Mes­lek Bir­li­ği ola­rak MÜYAP isim­li mes­lek bir­lik­le­ri mü­zik­le il­gi­li diğer mes­lek bir­lik­le­ri­dir. Müzik ala­nın­da bir­den fazla mes­lek bir­li­ği an­la­yı­şı­nın ge­tir­di­ği ya­rar­la­rın ya­nı­sı­ra za­rar­lar da mev­cut­tur. Re­ka­bet ön­ce­si ve şim­di­ki or­tam­da hala ye­ter­li bir telif ko­ru­ma­sı ve hak tah­si­la­tı ya­pı­la­ma­mak­ta­dır. 1970, 80 ve 90 se­ne­le­rin­de­ki müzik eseri sa­hip­le­ri­nin sö­mü­rül­dü­ğü düzen ta­ma­men or­ta­dan kalk­ma­mış­tır. Ak­si­ne mü­zi­ğin kul­la­nıl­dı­ğı alan­lar ge­liş­miş ve ge­liş­ti­ği oran­da hak ih­lal­le­ri art­mış­tır.

Her türlü tem­si­li ve son yıl­lar­da ge­li­şi­mi­ni büyük hız­lar­la ar­tı­ran in­ter­net ve di­gi­tal alan kul­la­nım­la­rın­da telif top­la­ma ve ko­ru­ma ça­lış­ma­la­rı adı geçen mes­lek bir­lik­le­ri­nin ara­la­rın­da­ki özel an­laş­ma­la­ra da­ya­nı­la­rak bir­lik­te ça­lı­şıl­ma­sı­na rağ­men is­te­ni­len se­vi­ye­le­rin çok al­tın­da kal­mış­tır.
Kül­tür Ba­kan­lı­ğı mali de­ne­ti­min­de resmi bir kurum hü­vi­ye­tin­de yasal mev­zu­atın ye­ter­siz­li­ği ile ya­pı­lan telif ko­ru­ma ve telif be­de­li top­la­ma ça­lış­ma­la­rı telif bi­lin­ci düşük top­lu­mu­muz­da müzik kul­la­nan sek­tör­de iş­let­me­ci olan va­tan­daş­la­rı­mı­za haraç top­la­nı­yor iz­le­ni­mi ver­mek­te­dir. Top­la­nan te­lif­le­rin mes­lek bir­lik­le­ri­nin üye­le­ri­ne ada­let­li ve doğru bir yön­tem­le ger­çek­leş­ti­ri­le­me­di­ği ko­nu­sun­da büyük şi­ka­yet­ler var­dır. Bu ger­çek kar­şı­sın­da da telif bi­lin­ci­nin yük­sel­me­si pek müm­kün ola­mı­yor.

Telif tah­si­la­tı için res­ta­urant ve ma­ğa­za­lar­da ça­lış­ma yapan mes­lek bir­li­ği ça­lı­şan­la­rı­nın sal­dı­rı­ya uğ­ra­dı­ğı ve ko­vul­du­ğu bir ül­ke­yiz ma­ale­sef.

Mü­zi­ğe çok düş­kün bir top­lum ol­du­ğu­muz halde insan ve telif hak­la­rın­da­ki du­ru­mu­muz içler acı­sı­dır.

An­la­şı­lan şudur ki; dev­let ta­ra­fın­dan ge­rek­li ve doğru ko­ru­ma ve hak­la­rın top­la­na­rak da­ğı­tı­mı için müzik eseri sa­hip­le­ri­nin sö­mü­rül­me­si­ni or­ta­dan kal­dı­ran önem­li yasal dü­zen­le­me­ler ge­ti­ril­me­li­dir. Sos­yo­lo­jik ve kül­tü­rel ev­rim­le­ri de ta­mam­la­ya­ma­dan telif top­la­ma ve ko­ru­ma işi­nin dev­le­tin de­ne­ti­min­de ger­çek­leş­ti­ri­le­me­di­ği de önem­li bir du­rum­dur. Bunun için özel sek­tö­rün de işin içine girip müzik eser­le­ri­nin de­ğe­ri­ni yük­sel­te­rek telif ko­ru­ma­sı ve da­ğı­tı­mı yap­ma­sı bir çözüm ola­bi­lir.

Müzik eser­le­rin­de telif hak­la­rı­nın ko­run­ma­sı ve ih­lal­le­ri­nin ön­len­me­sin­de dünya are­na­sın­da kara lis­te­den kur­tu­la­mı­yo­ruz. Dik­kat edi­lecek olur­sa ülke telif ko­ru­ma­sı ve ta­ki­bi dü­ze­yi ile eko­no­mi­le­ri ve ge­liş­miş­lik dü­ze­yi doğru oran­tı­lı­dır. Bu ne­den­le ül­ke­le­rin ge­liş­miş­lik dü­zey­le­ri­nin bir gös­ter­ge­si­nin de özel­lik­le müzik telif hak­la­rı ko­nu­sun­da­ki ge­liş­miş­lik dü­zey­le­ri ile pa­ra­lel ol­du­ğu­nu özel­lik­le be­lirt­mek is­ti­yo­rum. Ül­ke­mi­zin ye­ter­li se­vi­ye­de telif ko­ru­ma ve ta­ki­bi­ni ba­şar­ma­sı şim­di­lik bir hayal de olsa ger­çek­leş­ti­ğin­de dev­le­tin yıl­lık büt­çe­si mik­ta­rın­da eko­no­mi­ye kat­kı­yı ar­tı­ra­ca­ğı sap­tan­mış bir ger­çek­tir.

Diğer yan­dan telif hakkı ifade öz­gür­lü­ğü­nün ve mül­ki­yet hak­kı­nın bir par­ça­sı ola­rak tam an­la­mıy­la insan hak­kı­dır. Bir türlü is­te­ni­len dü­zey­de ve tam ola­rak ger­çek­leş­ti­ri­le­me­yen ana­ya­sa de­ği­şik­li­ği ça­lış­ma­la­rın­da ül­ke­mi­zin men­fa­at­le­ri ne­de­niy­le de önem­le de­ğer­len­di­ri­le­rek ele alın­ma­lı­dır.

Sa­na­ta ve sa­nat­çı­ya des­tek veren bir dev­let ve ül­ke­de sa­nat­çı­la­rın ve aile­le­ri­nin aç kal­ma­sı ve so­kak­lar­da ya­şa­ma­sı, kira öde­ye­me­me­si ve aylık ya da gün­lük ge­çi­mi­ni dahi sağ­la­ya­ma­ma­sı büyük bir hak­sız­lık ada­let­siz­lik ve insan hakkı so­ru­nu­dur. Her­gün din­le­di­ği­miz bazı müzik eser­le­ri­nin sa­hip­le­ri hak­la­rı­nı ala­ma­dı­ğı için sefil bir halde ya­şa­mak­ta ve öl­mek­te­dir.

Ül­ke­mi­zi çok seven ve insan hakkı ve telif bi­lin­ci yük­sek bir top­lum ol­ma­mız di­le­ği ile...