Bo­ğa­zi­çi’nde Kuz­gun­cuk’da göz­le­ri­ni dün­ya­ya açmış biri ola­rak ya­şan­mış bazı olay­la­rı unut­mı­yo­rum. An­la­şı­lan küçük yaş­la­rın bel­lek­le­ri çok güçlü olu­yor, anı­lar bir türlü si­lin­mi­yor. Ya­şa­dık­la­rı­mın ço­ğu­nu yer ve ortam uygun ol­du­ğun­da ya­yın­la­mak­tan arta kal­mı­yo­rum.

Gör­dü­ğüm ve unu­ta­ma­dı­ğım olay­lar­dan bi­ri­si de içe­ri­si ça­re­siz in­san­lar­la dolu bir ge­mi­nin Kuz­gun­cuk’un önün­den ge­çe­rek Ka­ra­köy’e de­mir­le­me­si, orada gün­ler­ce kal­dık­tan sonra gel­di­ği gibi ge­ri­ye git­me­si, son­ra­da Bo­ğa­zın çı­kı­şın­da tor­pil­len­me­siy­di. Ara­dan geçen yıl­lar sonra Bo­ğa­zi­çi ta­ri­hin­de ya­şan­mış bu acı olay­la il­gi­li pek çok şey oku­dum, öğ­ren­dim ve dü­şün­düm. Yeri gel­miş­ken in­san­lık ta­ri­hin­de kara bir leke olan olayı siz­ler­le pay­laş­mak is­ti­yo­rum:

II. Dünya Sa­va­şı’nın Av­ru­pa’yı sar­dı­ğı gün­ler­de ırk­çı­lık ön plana çı­ka­rıl­mış, Ya­hu­di­ler başta olmak üzere bazı etnik gu­rup­lar or­ta­dan kal­dı­rıl­mak is­ten­miş­ti. Al­man­ya’da Na­zi­le­rin Ya­hu­di soy­kı­rı­mın­dan ka­ça­rak kur­tul­mak is­te­yen Ya­hu­di­ler çe­şit­li ça­re­le­re baş­vur­muş­lar­dı.

Can­la­rı­nı kur­tar­mak te­la­şı­na düşen Ya­hu­di­le­rin bütün amaç­la­rı yeni bir yurt ara­yı­şı içe­ri­sin­de Tür­ki­ye üze­rin­den Fi­lis­tin’e gi­de­bil­mek­ti. Bunun için­de bazı gu­rup­lar henüz Nazi iş­ga­li­ne uğ­ra­ma­mış olan Ro­man­ya’da top­lan­mış­lar, ken­di­le­ri­ni gö­tü­recek ge­mi­nin ara­yı­şı­na baş­la­mış­lar­dı. So­nun­da büyük pa­ra­lar ve­re­rek ara­dık­la­rı ge­mi­yi bul­du­lar; 3 Ara­lık 1941 günü ki­ra­la­dık­la­rı Pa­na­ma band­ra­lı. 1887’de İngl­te­re’nin Ne­w­cast­le Ter­sa­ne­si’nde ya­pıl­mış St­ru­ma ge­mi­siy­le Varna Li­ma­nı’ndan İstan­bul’a doğru de­ni­ze açıl­dı­lar. Aynı za­man­da ken­di­le­ri­ni göç­men ola­rak kabul edecek bir ülke arı­yor­lar­dı. Gemi eski ve ba­kım­sız­dı, ancak ya­pa­cak­la­rı başka ça­re­le­ri yoktu, o ge­mi­ye bile çok zor ko­şul­lar­da büyük pa­ra­lar ve­re­rek bu­la­bil­miş­ler­di. Bilet fi­yat­la­rı pa­ha­lıy­dı. Ancak 1000 dolar top­la­ya­bil­miş­ler­di. Bazı aile­ler ço­cuk­la­rı ara­sın­da seçim yap­mak zo­run­da bile kal­mış­tı. Nor­mal­de yal­nız­ca 150 kişi ala­cak yaşlı ge­mi­de Na­zi­ler­den ka­ça­bi­len Po­lon­ya, Bul­ga­ris­tan ve Ro­man­ya Ya­hu­di­le­rin­den oluş­muş kadın, çocuk, yaşlı 769 yolcu ve 10 mü­ret­te­bat bu­lu­nu­yor­du. Adeta balık is­ti­fi şek­lin­de zorlu ve sı­kın­tı­lı geçen bir yol­cu­luk­tan üç gün sonra 15 Ocak günü St­ru­ma, İstan­bul li­ma­nı­na ula­şa­bil­miş­ti. Sorun bun­dan sonra baş­la­mış­tı; Türk hü­kü­me­tin­den sı­ğın­ma is­te­ğin­de bu­lun­muş­lar­dı. İstan­bul’a büyük ümit­er­le gelen yol­cu­lar bek­le­me­dik­le­ri bir sürp­riz­le kar­şı­laş­mış­lar­dı. 

Sa­va­şın en zorlu gün­le­rin­de ta­raf­sız kal­ma­ya çaba gös­te­ren, sorun çı­kar­mak is­te­me­yen Türk hü­kü­me­ti­nin ka­ra­rı göç­men kabul et­me­mek­ti. Bu ne­den­le St­ru­ma’daki yol­cu­la­rın il­ti­ca istek ve baş­vu­ru­la­rı­nı kabul et­me­di. Buna rağ­men in­sa­ni duy­gu­lar­la on­la­rı başta geri gön­de­re­me­di. Yal­nız­ca beş hafta bo­yun­ca li­man­da kal­ma­la­rı­na izin verdi. Bu süre içe­ri­sin­de İngil­te­re ile bağ­lan­tı ku­ra­rak yol­cu­la­rın Fi­lis­tin’e göç­men ola­rak kabul edil­me­le­ri­ni is­te­diy­se de İngil­te­re Baş­ba­ka­nı Churc­hill hü­kü­me­ti, man­da­sı al­tın­da­ki Fi­lis­tin artık doldu ge­rek­çe­siy­le bu is­te­ği kabul et­me­di. Yal­nız­ca 16 ya­şın­da­ki ço­cuk­lar için bir şey­ler ya­pa­bi­li­riz den­diy­se de bunun da bir ya­ra­rı ol­ma­dı. Ge­mi­de 16 ya­şın­dan küçük ço­cuk­lar vardı ama onlar aile­le­rin­den nasıl ayı­la­cak­lar­dı?

İngil­te­re ve Tür­ki­ye’deki basın bu olayı geniş yönlü ola­rak ya­yın­lı­yor­lar­dı.

St­ru­ma’da bek­le­yen­le­rin ge­mi­den ay­rıl­ma­la­rı­na izin ve­ril­mi­yor­du. İstan­bul halkı Ka­ra­köy’e gelip ge­mi­nin gü­ver­te­le­rin­de­ki ça­re­siz in­san­la­ra bak­mak­la ye­ti­ni­yor­du. Hü­kü­me­tin neden böyle bir karar al­dı­ğı uzun süre tar­tı­şıl­mış­tır. Büyük ola­sı­lık­la savaş şid­det­len­me­si ve Nazi Al­man­ya’sını kar­şı­la­rı­na al­ma­mak bunun ne­de­ni ola­bi­lir­di. Oysa Ata­türk dö­ne­min­de Nazi Al­man­ya­sı’ndan kaçan bi­lim­sel ki­şi­le­re Tür­ki­ye kucak aç­mış­tı.

Li­man­da bek­le­yen St­ru­ma’da sı­kın­tı baş­la­mış­tı, has­ta­lar, yaş­lı­lar vardı. Türk Kı­zı­lay’ı ve İstan­bul’daki Ya­hu­di Top­lu­mu ve halk elin­den gel­di­ğin­ce on­la­ra yar­dım­cı ol­ma­ya ça­lış­mış­tı. Ge­mi­nin gü­ver­te­sin­de­ki­ler­le rıh­tım­da­ki­ler bir­bir­le­ri­ne el sal­la­mak­la ye­ti­ni­yor­lar­dı. Ay­rı­ca tek­nis­yen­ler de ge­mi­nin arı­za­la­nan mo­tor­la­rın­da­ki arı­za­yı gi­der­me­ye ça­lı­şı­yor­lar­dı.

Ya­pı­lan te­mas­lar sonuç ver­me­yin­ce; Türk hü­kü­me­ti St­ru­ma’yı beş haf­ta­dan fazla li­man­da tu­ta­ma­dı ve gel­di­ği Ka­ra­de­niz’e geri gön­der­me ka­ra­rı­nı açık­la­mak zo­run­da kal­mış­tı. Bun­dan sonra uygun hava ko­şul­la­rı­nı bek­le­yen St­ru­ma Türk kı­la­vuz kap­tan­la­rı­nın eş­li­ğin­de geri dön­mek üzere li­man­dan ay­rıl­mış­tı. O gece Şile açık­la­rın­da pat­la­yan fır­tı­na gece bo­yun­ca sür­müş ve sa­ba­ha karşı Bo­ğa­zın çı­kı­şın­da büyük bir pat­la­ma du­yul­muş­tu. Gemi tor­pil­le­ne­rek 760 yol­cu­suy­la bir­lik­te bat­mış­tı. St­ru­ma’dan yal­nız­ca David isim­li 22 ya­şın­da bir Ya­hu­di kur­tu­la­bıl­miş­ti. Dört ki­şiy­le bir­lik­te bir sala çık­ma­yı ba­şar­mış­lar, ancak David dı­şın­da­ki­ler so­ğu­ğa da­ya­na­ma­yıp öl­müş­ler­di. David’i de Şi­le­li ba­lık­çı­lar mo­tor­lar­la ge­le­rek kur­tar­mış­lar­dı.

St­ru­ma’yı uzun süre kimin tor­pil­le­di­ği tar­tı­şıl­mış, Al­man­lar Rus­la­rın, Rus­lar’da Al­man­la­rın üze­ri­ne at­mış­lar­dı.Yıl­lar sonra Frank­furt Sav­cı­lı­ğı­nın gö­rev­len­dir­di­ği bir Alman araş­tır­ma­cı ger­çe­ği or­ta­ya çı­kar­mış­tı. Sta­lin’in Ka­ra­de­niz’deki kim­li­ği be­lir­siz ba­tır­ma em­ri­ne uyan Teğ­men Dej­nen­ko ko­mu­ta­sın­da­ki SC 213 nu­ma­ra­lı bir Sov­yet de­ni­zal­tı­sı ver­di­ği sin­ya­le yanıt ala­ma­yın­ca ge­mi­yi tor­pil­le­miş­ti.