Sev­gi­li okur­lar, “yapay zekâ” yü­zün­den işini kay­bet­me ve atıl kalma kor­ku­su her­ke­si sar­mış du­rum­da. Gün­de­lik ha­ya­tın için­de­ki bütün soh­bet­ler “yapay ze­kâ­ya” uğ­ra­ma­dan iler­le­mi­yor. Her mes­lek gu­ru­bu kendi ge­le­ce­ği için en­di­şe­le­nir­ken hu­kuk­çu­lar ara­sın­da da ko­nu­ya iliş­kin yeni tar­tış­ma­lar alev­le­ni­yor. Ön­ce­lik­le ko­nu­muz­la il­gi­li iki araş­tır­ma­nın so­nu­cu­nu siz­ler­le pay­laş­mak is­ti­yo­rum.

Ox­ford Üni­ver­si­te­si’nin tüm mes­lek grup­la­rı ara­sın­da yap­tı­ğı bir araş­tır­ma so­nuç­la­rı gü­nü­müz ça­lı­şan­la­rı ta­ra­fın­dan ya­pı­lan iş­le­rin %47’sinin çok yakın ge­le­cek­te bil­gi­sa­yar­lar ta­ra­fın­dan ya­pı­la­bi­le­ce­ği­ni or­ta­ya koydu.

Ay­rı­ca Alman ga­ze­te­si “Süd­de­utsc­he Ze­itung” un yap­tı­ğı “Bir bil­gi­sa­ya­rın benim ye­ri­me geç­me­si ne kadar muh­te­mel?” so­ru­su­na cevap ara­yan araş­tır­ma­sı so­nuç­la­rın­da avu­kat­lar için %3,5 gibi bir oran çı­kar­ken, avu­kat­lık bü­ro­su ça­lı­şan­la­rı için­se bu oran %41 ola­rak öl­çül­dü. Şa­şır­tı­cı olan ise hâ­kim­ler için bu ora­nın %40 ola­rak beyan edil­me­si­dir.

Her ne kadar “yapay ze­kâ­nın” genel geçer bir ta­nı­mı­nı yap­mak ol­duk­ça zor olsa da bir bil­gi­sa­ya­rın veya bil­gi­sa­yar kont­rol­lü ro­bo­tun, akıl­lı var­lık­lar­la iliş­ki­li gö­rev­le­ri ye­ri­ne ge­tir­me ye­te­ne­ği ola­rak ta­nım­la­mak yan­lış olmaz. Terim sık­lık­la akıl yü­rüt­me, anlam keş­fet­me, ge­nel­le­me veya geç­miş de­ne­yim­ler­den öğ­ren­me gibi in­san­la­ra özgü en­te­lek­tü­el sü­reç­ler­le do­na­tıl­mış sis­tem­ler için kul­la­nı­lı­yor.

Hiç kuşku yok ki yapay zekâ, bir in­sa­nın ya­pa­bi­le­ce­ği bazı gö­rev­le­ri daha fazla ve­riy­le daha hızlı bir şe­kil­de ya­pıl­ma­sı­na imkân ta­nı­ya­rak, ha­ya­tı­mı­zı ko­lay­laş­tı­rı­yor. Bu se­bep­le, yapay zekâ; sesli asis­tan­lar, dil çe­vi­ri­le­ri, öneri sis­tem­le­ri, na­vi­gas­yon, sos­yal gü­ven­lik, sağ­lık hiz­met­le­ri, e-ti­ca­ret ve yar­dım­cı robot uy­gu­la­ma­la­rıy­la gün­lük ha­ya­tı­mız­da uzun sü­re­den beri ye­ri­ni almış du­rum­da.

Ama insan un­su­ru­nu mer­ke­zi­ne koyan bazı mes­lek dal­la­rı var ki, bu­ra­la­ra yapay ze­kâ­nın gir­me­si gö­re­ce­li ola­rak daha zor gö­rü­nü­yor. Bun­la­rın ba­şın­da da “hu­kuk­çu­luk” baş­lı­ğı al­tın­da sı­ra­lan­mış avu­kat­lık, sav­cı­lık ve hâ­kim­lik mes­le­ği ge­li­yor.

Her­han­gi bir yapay ze­kâ­ya tüm hukuk mev­zu­atı­nı, hatta ya­zı­lı ol­ma­yan örf ve adet ku­ral­la­rı­nı, ge­le­nek­le­ri, te­amül­le­ri de yük­le­ye­rek, daha da ileri gi­de­lim, üst mah­ke­me iç­ti­hat­la­rı da iş­le­ye­rek hu­ku­ki so­run­la­ra yanıt ara­na­bi­lir. Ama hukuk yapay ze­kâ­sı di­ye­bi­le­ce­ği­mi­zi bu ya­zı­lım prog­ram­la­rı size sa­de­ce sor­du­ğu­nuz soru ile il­gi­li mev­zu­atı, yargı ka­rar­la­rı­nı ve bi­lim­sel ya­yın­la­rı gös­te­re­bi­li­yor. On­la­ra çözüm üre­tecek hu­ku­ki yorum ya­pa­mı­yor.

Yapay Zekâ Hu­ku­ki Yorum Ya­pa­bi­lir mi?

Hukuk yapay ze­kâ­sı adını ver­di­ği­miz bu ya­zı­lım prog­ram­la­rı bize sa­de­ce sor­du­ğu­nuz soru ile il­gi­li mev­zu­atı, yargı ka­rar­la­rı­nı ve bi­lim­sel ya­yın­la­rı gös­te­re­bi­li­yor. On­la­ra çözüm üre­tecek hu­ku­ki yorum ya­pa­mı­yor. Hukuk yapay ze­kâ­sı­nın yorum yap­ma­sı ve ken­di­si­ne so­ru­lan hu­ku­ki so­ru­yu, yük­len­miş ku­ral­lar, ya­yın­lar ve mah­ke­me ka­rar­la­rı çer­çe­ve­sin­de yo­rum­la­ma­sı şu anda müm­kün değil. Muh­te­me­len ile­ri­de hu­ku­ki yorum yap­mak üzere de prog­ram­la­na­cak­lar. Ay­rı­ca şunu da göz ardı et­me­mek ge­re­kir ki; hukuk yaşar, de­ği­şir, hu­ku­ki yo­rum­lar da za­ma­na ve de­ği­şen ko­şul­la­ra göre de­ğiş­mek zo­run­da­dır.

Yargı Ka­rar­la­rı­nın De­ne­ti­mi­ni Kim Ya­pa­cak?

De­ğer­li okur­lar, bi­li­nen bir ger­çek­tir; iki hu­kuk­çu bir araya ge­lin­ce aynı ko­nu­da üç görüş or­ta­ya çıkar. Bu durum her hu­kuk­çu­nun olaya fark­lı bir bakış açı­sın­dan bak­ma­sın­dan kay­nak­la­nır. Bu se­bep­le de hu­kuk­çu yapay zekâ asla ger­çek kişi hu­kuk­çu­la­rın ye­ri­ni ala­maz.

Zaten şu anki mev­zu­atı­mı­za göre de hu­kuk­çu olmak için ön­ce­lik­le hukuk fa­kül­te­si dip­lo­ma­sı sa­hi­bi olmak ge­re­kir. Hu­kuk­çu yapay ze­kâ­nın dip­lo­ma­sı yok­tur. Staj yap­ma­sı ge­re­kir. Kı­sa­ca hâkim ve savcı ol­ma­sı için atama ya­pıl­ma­sı ge­re­kir. Bir an kur­gu­la­ya­lım; ilk de­re­ce yapay ze­kâ­nın ve­re­ce­ği ka­rar­la­rı hangi hu­kuk­çu yapay ze­kâ­da tem­yi­ze gi­de­ce­ğiz, yani yapay ze­kâ­nın ver­di­ği mah­ke­me ka­ra­rı­nın tem­yi­zi­ni ve de­ne­ti­mi­ni hangi yapay zekâ ya­pa­cak? Tabii ki, bir insan.

Hu­ku­ki yapay zekâ bir ano­nim şir­ket genel kurul ka­ra­rı­nın ob­jek­tif iyi niyet ku­ral­la­rı­na ay­kı­rı olup ol­ma­dı­ğı­nı sa­de­ce ez­be­re ken­di­si­ne yük­le­nen şab­lo­na göre de­ğer­len­di­re­bi­lir. Bir kim­se­nin TMK md 3 ge­re­ği iyi ni­yet­li olup ol­ma­dı­ğı­nı, md 2 ge­re­ği hak­kın kö­tü­ye kul­la­nı­mın­dan söz edi­lip edi­le­me­ye­ce­ği­ni her ola­yın somut özel­li­ği­ne göre ana­liz ede­mez.

Hu­kuk­çu yapay zekâ hu­ku­ki da­nış­man­lık da ya­pa­maz. Avu­kat­lık Ka­nu­nu’nun 35 inci mad­de­si ge­re­ği hu­ku­ki ko­nu­lar­da mü­ta­laa verme yet­ki­si hukuk fa­kül­te­si me­zu­nu avu­kat­la­ra ait­tir. Hukuk yapay ze­kâ­sı­nın hu­ku­ki ko­nu­lar­da görüş bil­dir­me­si yasal de­ğil­dir. İşte bu se­bep­le böyle bil­gi­ler veren bir in­ter­net si­te­si­ne İstan­bul 1. Sulh Ceza hâ­kim­li­ği ta­ra­fın­dan eri­şim ya­sa­ğı ge­ti­ril­miş­tir.

Ez­cüm­le hukuk, hu­kuk­çu­la­rın işi­dir. Şim­di­lik.