Ekonomiyi konu?urken ?ayet plans?z bir yakla??m sergiliyorsan?z ve tüm foto?raf? tek gözle görmeye çal???yorsan?z, günün sonunda görmedi?iniz taraftan dayak yemeniz kaç?n?lmazd?r. De?erlendirme yaparken rakamlar? tek tarafl? okuyorsan?z, hatta seçim dönemlerinde programlara de?il vaatlere bak?yorsan?z, s?k?nt?dan kurtulamazs?n?z.

Her ay duydu?umuz bir söz var. Cumhuriyet tarihinin ihracat rekorunu k?rd?k. Kula?a ne kadar ho? geliyor de?il mi? Ama siz bu meseleyi belli bir planlama içinde yönetmiyorsan?z, hatta olaya sadece ihracat aç?s?ndan bak?yorsan?z sadece zarar?n?z? büyütürsünüz. Nitekim öyle de oluyor.

Mesela geçti?imiz günlerde Mersin’de konu?an Hazine ve Maliye Bakan? Nebati’nin söylediklerine bakal?m. Enflasyonun ve i?sizli?in dü?tü?ünü zannetmesini bir kenara koyarsak, özellikle ihracatla ilgili yakla??m?na dikkatinizi çekmek istiyorum.

Bakan Nebati, ?u an 255 milyar dolarl?k ihracat?, 2028’de 400 milyar dolara ç?karacaklar?ndan söz ediyor. Ama okumay? d?? ticaret üzerinden yaparsak, 255 milyar dolarl?k mal satmak için 110 milyar dolar üzerine para verdi?imizi anlatm?yor. Bu mant?kla gidersek 400 milyar dolara ula?t???m?zda zarar?m?z, yani d?? ticaret aç???m?z 200 milyar dolardan az olmaz.

Bu da bize nereden bakarsan?z 150 milyar dolar?n üzerinde bir cari aç?k finansman? problemi getirir. Meselelere sadece gelir kurgusu üzerinden bakarsan?z i?in içinden ç?kamayaca??n?z? görürsünüz. En az?ndan görmü? olmal?s?n?z.

Siz tercihlerinizde üretimi önceliklemezseniz, söyledi?inizin aksine ülkede üreticiye kur riski yüklüyorsan?z, maliyetlerini yok say?yorsan?z, kur ile rekabet avantaj?n? yok ediyorsan?z, kredi kullanma maliyeti aç?klad???n?z faiz oran?n?n 5 kat?na ç?km??sa ve buna ra?men finansmana ula??lam?yorsa çok gerçekçi tercihler yapmam??s?n?z demektir.

Elbette mesele burada da bitmiyor. Y?llard?r dile getirdi?imiz envanter meselesinin bu yakla??mda nas?l hayati rol oynad??? bir kez daha gözüküyor. Üretmiyor olmay? ya da üreteni ithalatla terbiye etmeyi zaten dü?ünemiyorum. Çünkü son y?llarda yap?lan bu.

 Ama bundan da önemlisi üretmeye inansan?z bile, neyi niye üretti?inizi bilip bilmedi?iniz önemli. ?ayet her ?eyi ihracat odakl? ele al?rsan?z, bir süre sonra elektrik faturas?n? ödemek için evdeki televizyonu satan insan durumuna dü?ersiniz. Yani d?? ticarete sadece gelir kalemi üzerinden bak?lmaz.

Bunun en aç?k kan?t? ne? Bat? Akdeniz Bölgesi’nin 100 günlük ihracat?n?n sonuçlar?na bakt???m?zda domates d?? sat?m?nda yüzde 33, biberde yüzde 47 art?? var. ?kisinden gelen para da 200 milyon dolar civar?nda. Düz mant?k yakla?t???n?zda ne kadar güzel oldu?unu dü?ünüyorsunuz de?il mi?

Ama siz ihtiyac?n?z olan? bilmeden, her üretti?inizi yurtd???na satma tela??na girerseniz, bugün pazara ç?kt???n?zda vatanda??n?z da domatesi kilosu 20 ile 30 TL, biberi de 50 ile 70 TL’den yer ya da do?ru ifadeyle yiyemez.

Bu fiyat art???, vatanda??n?z?n sat?nalma gücünü eritirken, enflasyonla mücadelenize zarar verir, ard?ndan enflasyon körüklenirken, al?m gücü dü?en vatanda? iç piyasadaki tüm ihtiyaçlar?n? k?smaya ba?lar ya da kredi kart?na yönelir ve borç bata??na dü?er. Sizce bunun maliyeti yan?nda 200 milyon dolar para m??

Bir ülkenin ihracat politikas? böyle plans?zca yürütülmez. Önce envanter yapars?n?z; iç piyasan?n ihtiyac?n? belirlersiniz. Bu ihtiyac? kar??layacak üretimi yap?p, insanlar?n?za makul fiyatlardan, üreticinize de para kazand?rarak mal ula?t?r?rs?n?z.

Bu sayede ihtiyac? gidermek için ithalat yapman?n önünü keser, döviz kuru üzerinde de avantaj sa?lar; ard?ndan yurtiçi tüketimi kar??lad?ktan sonra kapasite artt?r?m? ve geli?mi? üretim metotlar?yla birim üretiminizi yükselterek dünyaya mal satars?n?z. ?hracat buna denir. Yoksa di?eri sadece zarar getiren bir rakamdan ibarettir.

 Bunu domatesten otomobile her alan için uyarlayabilirsiniz. Ama temelde sizin bir ekonomi politikan?z olmal?. Bir bankac?l?k ürününü ekonomi program? zannediyorsan?z, daha gidecek çok yolumuz, ödenecek çok faturam?z var demektir. Geçmi? olsun.

cetinunsalan@yahoo.com