Şarj edi­le­bi­lir pil pa­za­rı, özel­lik­le lit­yum iyon pil­ler (LIB'ler), diğer şarj edi­le­bi­lir pil tür­le­ri­ne göre ma­li­yet ve ve­rim­li­lik avan­taj­la­rı ne­de­niy­le hızla bü­yü­mek­te­dir. Li-on pil­le­rin­de kul­la­nı­lan çe­şit­lii metal ve mi­ne­ral­ler sera gazı emis­yon­la­rı­nın azal­tıl­ma­sı ve düşük kar­bon­lu bir ge­le­ce­ğe ulaş­ma­da st­ra­te­jik ve kri­tik ola­rak sı­nıf­lan­dı­rıl­mak­ta­dır. Bu mi­ne­ral ve me­tal­ler lit­yum, nikel, man­ga­nez, ko­balt ve doğal gra­fit’tir.

Yakın ge­le­cek­te elek­ti­rik­li araç Li-on akü­le­ri için ge­rek­li mal­ze­me­le­rin (ko­balt, nikel, doğal gra­fit vs) ne­re­den ve ne şe­kil­de kar­şı­la­na­ca­ğıy­la il­gi­li ciddi en­di­şe­ler bu­lun­mak­ta. Çünkü bi­li­nen tüm st­ra­te­jik ve kri­tik ham madde re­zerv­le­ri 2020'li yıl­la­rın or­ta­la­rı­na kadar sa­de­ce elekt­rik­li araç­la­rın akü­le­ri­ne ye­te­bi­lecek bü­yük­lük­te. 2030 yı­lı­na gel­di­ği­miz­de sa­de­ce elekt­rik­li araç­lar için Lit­yum bu­gü­ne göre %325, Ko­balt %250 ve Nikel %140 daha fazla üre­til­mek zo­run­da.

Bu ham­mad­de­ler dünya üze­ri­ne eşit da­ğıl­ma­mış­lar. Avust­ral­ya ve Şili top­lan top­lam Lit­yum üre­ti­mi­nin %75'nden faz­la­sı­nı kar­şı­lı­yor. Ko­balt dünya re­zerv­le­ri­nin %60'ı tek bir ül­ke­de De­mok­ra­tik Kongo Cum­hu­ri­ye­ti. Man­gan re­zerv­le­ri­nin ya­rı­sı Güney Af­ri­ka ve Uk­ray­na’da yer alı­yor.

Peki dün­ya­nın en büyük doğal gra­fit re­zer­vi­ne hangi ülke sahip? 90.000.000 ton ile dünya top­lam re­zer­vi­nin üçte bi­ri­ne sahip olan Tür­ki­ye. Buna rağ­men Tür­ki­ye doğal gra­fi­ti yurt­dı­şın­dan ithal edi­yor. Geç­ti­ği­miz sene 11.000 ton doğal gra­fit it­ha­la­tı­na 11 mil­yon USD öden­miş.

Doğal gra­fit re­zer­vin­de biz­den son­ra­ki zen­gin ülke 73.000.000 ton ile Çin, 2018 yı­lın­da tek ba­şı­na dünya ih­ti­ya­cı­nın %70’ini üret­miş ve bu­ra­dan 12.5 mil­yar USD gelir elde etmiş.

Yakın zaman kadar Li-on pil­ler­de sen­te­tik ola­rak üre­til­miş yapay gra­fit kul­la­nı­lı­yor­du. Ancak tek­no­lo­jik iler­le­me­le­rin imkan ver­me­siy­le bir­lik­te pil üre­ti­min­de daha ucuz, ve­rim­li ve çev­re­ci ol­du­ğu için doğal gra­fi­te dö­nül­dü. Doğal gra­fit pa­za­rı bunun so­nu­cu hızla bü­yü­me­ye baş­la­dı ve 2025 yı­lın­da Pazar bü­yük­lü­ğü­nün 27 mil­yar USD’ye ulaş­ma­sı ve daha çok uzun yıl­lar sü­rek­li bü­yü­me­si bek­le­ni­yor.

Elekt­rik­li oto­mo­bil sa­tış­la­rı­nın art­ma­sı iklim de­ği­şik­li­ğiy­le mü­ca­de­le için çok önem­li bir ge­liş­me, ancak pil­le­rin­de kul­la­nı­lan mi­ne­ral­le­rin çı­ka­rıl­ma­sı çevre için ciddi risk­ler oluş­tu­ra­bi­lir. Ör­ne­ğin pat­la­yı­cı­la­rın kul­la­nıl­ma­sı, tozu ve ince par­ça­cık­la­rı at­mos­fe­re ya­ya­rak ya­kın­da bu­lu­nan çevre köy­ler­de sağ­lık so­run­la­rı­na ve sa­ha­nın et­ra­fın­da­ki top­ra­ğın kir­len­me­si­ne neden ola­bi­lir.

Lit­yum-iyon pil­ler­de­ki de­ğer­li me­tal­le­ri do­ğa­ya en az za­ra­rı ve­re­rek %80 ora­nın­da geri dö­nüş­tür­mek müm­kün. Ancak ge­li­şen pa­zar­la­rı kar­şı­la­mak sa­de­ce geri dö­nüş­tü­rü­len de­ğer­li metal ve mi­ne­ral­ler­le kar­şı­la­na­maz. Yeni gra­fit­ler de üre­til­mek zo­run­da. Tür­ki­ye, sür­dü­rü­le­bi­lir ma­den­ci­lik tek­nik­le­ri­ni kul­la­na­rak çev­re­ye ve insan sağ­lı­ğı­na en az zarar ve­recek şe­kil­de st­ra­te­jik ve kri­tik mi­ne­ral olan doğal gra­fi­ti üret­me­ye baş­la­ma­lı­dır.