Çocukluk yıllarımı yaşadığım Kuzguncuk’ta iki ilkokul vardı. Bunlardan birisi çarşıdan biraz yüksekte, Baba Nakkaş Sokağı’nın başında Sultan Abdülaziz’in doktoru Marko Paşa’nın köşkündeki İlkokul diğeri de Nakkaştepe’den Bağlarbaşı’na yönelen, Frenk Tepesi’nin başındaki 25. İlkokul. O yıllarda bazı ilkokullara isim yerine nedense birer numara verilmişti.

Bizim yaşadığımız köşk Nakkaştepe’de ve halam da o okulda öğretmen olduğundan 25. İlokula devam etmiş oradan mezun olmuştum. Okulumuza gitmek için oldukça uzun bir yol katederdik. Eski şehreminlerden Mazlum Beyi’in köşkü olan yaşadığımız evden bozuk ve dik bir yokuşu geçerdik.  İfakat Hanım’ın, Süheyla ve Mahmut Beyi’in, Albay Cemil Bey’in köşklerini ve Sıdıka Hanım’ın evini geçtikten sonra bir yanında çilek tarlaları diğer yanında küçük bir tepeyi ve Halife Abdülmecid’in 1901 yılında yaptırdığı köşkü geçtikten sonra kale gibi yüksek duvarları olan Emine Sultan’ın sarayı veya köşkünü geçerek okulumuza ulaşırdık.

O yıllarda İstanbul’un kışları çok sert ve karlı geçerdi. Bazen yağan kardan bizim köşkün kapısı kapanır, okula giden yolu kim açardı bilmiyorum ama karların içinde açılan bir koridordan geçmek zorunda kalırdık. Bazen Alemdağı’ndan oralara kurtların indiği bile söylenirdi ama bizler görmemiştik.

Okulumuzun yakınındaki yüksek duvarların önünden geçerken burasının ne olduğunu hep merak ettiğimi şimdi hatırlıyorum. Burası nedir diye sorduğumda sultanın sarayıydı demişlerdi. Yıllar sonra Kuzguncuk üzerinde araştırmalar yaptığımda bu duvarların arkasında Sultan Abdülaziz’in (1861-1876) 1873’de doğan en küçük kızı Emine Sultan’ın sarayı veya köşkü olduğunu öğrenmiştim. Nakkaş Baba ve Aziz Bey Sokağının çevrelediği oldukça geniş bir alanda, büyük duvarların içerisindeki bu yapının alt katı kagir, üst iki katı ahşapmış. Girişi bizim ilkokula yönelik olup, oldukça büyük ve gösterişli olduğunu şimdilerde çok iyi hatırlıyorum. Bu görkemli, mermer kaplamalı girişin dışında diğer taraflarında da iki ayrı girişi daha bulunuyormuş. Büyük ağaçların yer aldığı; adeta küçük bir koru görünümündeki bahçesinde çok geniş büyük bir havuzu ve onunla ilgili bir anıdan söz edilmiştir. Nesrin Kadınefendi’nin kızı olan Emine Sultan, babası Abdülaziz’in ölümünden sonra Şehzade Yusuf İzzettin Efendi tarafından büyütülmüş, 1901’de Ahmet Şükrü Paşa’nın oğlu Çavdaroğlu Mehmet Şerif Paşa ile evlendirilmiştir. Emine Sultan kendisini büyüten Yusuf İzzettin Efendi’nin intiharına çok üzülmüş, sarayının bahçesindeki havuza atlayarak yaşamına son vermek istemiş, ancak kocası tarafından kurtarılmıştır.

Emine Sultan Kuzguncuk’taki köşkünü yazlık olarak kullanmış, kış aylarını Çarşıkapı yakınlarında, Irgat Pazarındaki konağında geçirmiştir. Kaynaklardan öğrendiğimize göre bu konağın ilk sahibi Maliye Nazırlarından Nazif Paşa olup sonradan Sadık Paşa’nın mülkiyetine geçmiş, bir süre resmi daire olarak kullanılmıştır.  Sultan II. Abdülhamid tarafından Emine Sultan’a düğün hediyesi olarak verilmiştir. Emine Sultan’ın genç yaşta hastalanarak 1920’de ölümünden sonra Şerif Paşa’nın mülkiyetine geçen konak Fevzi-i Âli Mektebi olmuş ve bir gece yanmıştır.

Kuzguncuk’taki Emine Sultan’ın köşkü 1935 yılında yanmış, yalnızca Aziz Bey Sokağı yönündeki müştemilat binaları ile ahırları kurtarılabilmiştir. Ne yazık ki; havuzunun taşları yol yapımında kullanılmıştır.

Emine Sultan Köşkü yakınındaki Halife Abdülmecid’in 1901 yılında yaptırdığı köşkünün 1940’lı yıllarda yanışını hatırlıyorum. Hava kararmıştı ama alevler gökyüzünü kızıla boyamıştı. Kuzguncuklular oraya koşmuş ellerinden geldiğince yangını söndürmeye çalışmışlardı.

Benim okuduğum 25.İlkokul Sultan Abdülmecit tarafından 1842 yılında yakınlarındaki sultan köşklerinin korunması için atlı karakol olarak yaptırılmıştı. Çocuk gözümle bana çok büyük bir yapı olarak görünmüştü. Aslında iki katlı, çatılı taş bir yapıydı. Arkasına atlı polislerin atları için dar ve uzun bir ahır eklenmişti. Altı basamakla çıkılan üç sütunun taşıdığı revakın arkasındaki iki kapıdan içeri giriliyordu. Alt kattaki sağ ve sol köşelerdeki odalardan biri müdürün diğeri de öğretmenlerin odalarıydı. Bu odaların arkasında her iki bölümü birleştiren mekânın, bir zamanlar polislerin yemek pişirip yedikleri yerler olduğu söylenirdi. Geniş merdivenlerle çıkılan üst katta geniş üç oda sınıflara ayrılmıştı.

Müdürümüz Avni Bey sert görünümlü, resmi elbiseli bir kişiydi. Yanına girmekten çekinirdik. Öğretmenlerimizi bugün bile bizlere anlattıklarıyla hatırlıyorum. Halam Mürvet Özyücel, Bahire Orbay ve Melahat Doğu gerçek birer Cumhuriyet öğretmenleriydiler. Tanrı hepsine rahmet eylesin…

Okulumuzun önündeki iç bahçenin önünde Abdülmecid’in şehzadeliğinde başağası olan Mahbub Ağa’nın 1903 yılında yaptırdığı mermer çeşmesi bulunuyordu. Dikdörtgen mermer çeşmenin ön yüzünde kaide üzerine oturtulmuş ince iki sütün arasında tekne, üç musluklu ayna taşı ve üzerinde de kitabesi bulunmaktadır:

“Şehzade Devletlû Necabetlû Abdülmecid Efendi Hazretleri’nin Baş Ağası merhum Mahmub Ağa hayratıdır.”

Okulumuzun yanındaki yoldan Frenk Tepesi’ne çıkılıyordu. Oradaki Mehmet Efendi’nin kır kahvesinden Boğaziçi’nin en güzel şekliyle seyredildiği söylenirdi. Kır kahvesini askeri bölgede olduğundan ben göremedim. Çocukluğum II. Dünya Savaşı yıllarına rastladığından orada Boğazı korumak amacıyla konuşlandırılmış uçaksavar bataryası bulunuyordu.

Frenk Tepesi’nin eteklerinde Kuzguncuk’ta vefat edenlerin gömüldüğü Nakkaştepe Mezarlığı (Fahri Baba Mezarlığı)  bulunmaktadır. Nakkaştepe’de Rum Ortodoks Mezarlığı ile bizim okulumuzun karşısında Yahudi Mezarlığı (Meşatlık) da bulunmaktadır.

Emine Sultan Köşkü ve 25.İlkokul binası yıllar sonra Koç Vakfı tarafından satın alınmış ve orada Sedat Hakkı Eldem’in çizdiği plana göre bir yapılanma yapılmıştır. Bir zamanlar 25. İlkokul olan karakol binası ile önündeki Mahbub Ağa Çeşmesi orijalliğini koruyarak günümüze ulaşmıştır.

erdemyucel2002@hotmail.com