Tür­ki­ye'de eko­no­mik ola­rak ya­pı­lan­la­ra ve ya­pıl­ma­yan­la­ra bak­tı­ğı­mız­da çok uzun bir liste say­mak müm­kün. Ne yazık ki çoğu ha­ta­lar­la ve plan­sız­lık­lar­la dolu bir eylem planı içe­ri­sin­de tut­ma­yan he­def­ler ya­rat­ma, so­run­lu ya­pı­yı çar­pık­laş­tı­ra­rak için­den çı­kıl­maz hale ge­tir­me gibi bir çok baş­lı­ğı ek­le­ye­bi­li­rim.

Fakat bun­la­rın için­de biri var ki, üre­tim­siz­leş­ti­ri­len ül­ke­nin en önem­li anah­ta­rı­nı oluş­tur­du. Körü kö­rü­ne in­şa­at sek­tö­rü­ne ya­pı­lan ya­tı­rım­lar ve kay­nak ak­ta­rı­mı… İhti­yaç­la bile ör­tüş­me­yen, gay­ri­men­kul man­tı­ğın­dan uzak sa­de­ce in­şa­at yapıp, para ka­zan­mak üze­ri­ne kur­gu­la­nan bir sis­tem.

Ön­ce­lik­le şunun al­tı­nı çi­ze­lim ki in­şa­at önem­li ve lo­ko­mo­tif bir sek­tör. Ama ancak bü­yü­yen ve ge­li­şen bir eko­no­mi­nin için­de… Siz şayet, tüm sek­tör­le­ri göz ardı ede­rek, reel sek­tö­rü in­şa­at­tan iba­ret tutar, fik­tif de­ğer­ler ya­ra­tı­la­rak hak­sız zen­gin­leş­me­le­rin önüne geç­mez­se­niz, günün so­nun­da her­kes­le bir­lik­te o eko­no­mik model de çöker.

Oysa Tür­ki­ye me­se­la bir tarım ül­ke­siy­di. Yine me­se­la dün­ya­nın bir­çok oto­mo­tiv üre­ti­ci­si­nin ori­ji­nal ekip­man üre­ti­mi­ni ya­pı­yor­du. Ostim'de NASA'ya parça üre­ten bile vardı. Bugün bak­tı­ğı­nız­da bile pırıl pırıl bir ya­zı­lım­cı kad­ro­su var ama çar­pık­lık ne­de­niy­le yurt­dı­şı­na kap­tı­rı­yo­ruz.

Yani sözün özü, bü­yü­yen, ge­li­şen, üre­ten bir eko­no­mi­nin ih­ti­ya­cı ola­rak gün­de­me gelen in­şa­at sek­tö­rü ve onu bes­le­yen alt dal­lar de­ğer­li­dir. Tüm reel sek­tö­rü çöpe ata­rak sa­de­ce in­şa­at­la bü­yü­mek ve bunu da borç­la­na­rak yap­mak dün­ya­nın en ace­mi­ce yö­ne­tim bi­çi­miy­di; ger­çek­leş­ti­ril­di.

Peki bu kadar değer ve­ri­len sek­tör, dep­rem ku­şa­ğın­da­ki ül­ke­nin ih­ti­yaç­la­rı­nı kar­şı­la­dı mı? Ona da koca bir hayır ile cevap ver­mek ge­re­ki­yor. Lüks ko­nut­lar­la kısa sü­re­li vur­gun pe­şin­de koşan ve bugün elin­de kalan stok­la­rı 250 bin do­la­ra va­tan­daş­lık ve­re­rek ya­ban­cı­la­ra sat­ma­ya uğ­ra­şan, bu­ra­da da fi­yas­ko­nun bü­yü­ğü­nü ilik­le­ri­ne kadar his­se­den bir yapı or­ta­ya çıktı.

Şimdi sor­mak ge­re­ki­yor: Değdi mi? Keşke bun­dan ders alın­dı­ğı­nı dü­şün­sem, ama son teş­vik uy­gu­la­ma­la­rın­dan faiz açı­lım­la­rı­na kadar yak­la­şım­la­ra bak­tı­ğı­nız­da halen reel sek­tö­rü in­şa­at zan­ne­den bir eko­no­mi yö­ne­ti­mi ile karşı kar­şı­ya­yız.

Günün so­nun­da or­ta­da­ki stok, şiş­kin de­ğer­ler, elde kalan bi­na­lar ve Tür­ki­ye'de sek­tör­le­rin yurt­dı­şı borç­lu­luk oranı yüzde 30'lar­day­ken, yüzde 70 ile rekor dü­zey­de sı­kın­tı­ya neden olan ve ban­ka­cı­lık sis­te­mi­ni de risk al­tı­na sokan bir yapı kaldı eli­miz­de.

Bu sek­tör­de el­de­ki­le­ri sat­ma­ya ça­lı­şan ve uğraş ve­ren­ler var. Bun­lar, yıl­lar­ca mes­le­ğe esnaf ola­rak hiz­met eden em­lak­çı­lar, daha büyük çaplı gay­ri­men­kul da­nış­man­lık şir­ket­le­ri ve özel pro­je­le­rin kendi ken­di­ni em­lak­çı ilan etmiş hal­le­ri ile her­kes şu an far gör­müş tav­şan gibi du­ru­yor.

Bi­na­la­rı di­ker­ken son de­re­ce kri­tik bir kurum olan TOKİ'yi ama­cın­dan çı­ka­rıp, en büyük mü­te­ah­hit ha­li­ne dö­nüş­tü­ren yapı, bugün de ne yazık ki kamu ku­rum­la­rı­nı ve ban­ka­la­rı en büyük em­lak­çı po­zis­yo­nu­na dü­şür­dü.

En güzel örnek Sos­yal Gü­ven­lik Ku­ru­mu… 2015 – 2019 dö­ne­min­de hac­zet­ti­ği 305 bin gay­ri­men­kul ile en büyük em­lak­çı ola­rak or­ta­da ka­la­kal­dı. 2020'nin bi­lan­ço­su­nun ağır­la­şa­rak devam et­ti­ği­ni tah­min etmek için med­yum ol­ma­ya gerek yok.

305 bin gay­ri­men­ku­lün ise sa­de­ce bin 328 ta­ne­si­ni sa­ta­bil­di. 305 bin ko­nu­tun kar­şı­lı­ğı ne peki? 69 mil­yar TL… Bu ka­dar­lık ala­ca­ğı için, şimdi emlak pi­ya­sa­sın­da oyun­cu ha­li­ne ge­le­rek pa­ra­sı­nı tah­sil et­me­ye ça­lı­şı­yor. Kendi açı­sın­dan da yüzde 100 haklı…

Onun he­de­fi 69 mil­yar TL… Bunu elde ede­bil­mek için pi­ya­sa­da­ki de­ğe­ri­nin çok al­tın­da elden çı­ka­ra­ca­ğı bir gay­ri­men­kul sto­kuy­la sizce sek­tö­rü nasıl et­ki­ler? Zaten fi­yat­lar çok şiş­kin ve yerle bir olma ris­ki­ni ba­rın­dı­rı­yor.

Fakat bu ban­ka­cı­lık sis­te­mi­ni sı­kın­tı­ya so­ka­ca­ğı için en­gel­len­me­ye ça­lı­şı­lı­yor. Ge­lecek ku­şak­la­rın sa­hip­lik duy­gu­su­nun ol­ma­dı­ğı­nı, pan­de­mi son­ra­sın­da ofis kav­ra­mı­nın tar­tı­şıl­dı­ğı­nı da dik­ka­te alır­sa­nız man­za­ra çok hoş değil.

Bir de üze­ri­ne, çok haklı ola­rak SGK pa­ra­sı­nı tah­sil etmek için ucuza sa­tı­şa çı­kar­sa sey­rey­le güm­bür­tü­yü… Peki bunu kaç kişi ko­nu­şu­yor? Kimse… Çünkü or­ta­ya çı­ka­cak tablo kim­se­nin işine gel­mi­yor. Gay­ri­men­kul pi­ya­sa­sı­nın ak­tör­le­ri halen bir 'yaşam stili sunma' der­din­de. Or­ta­da stil­lik bir yaşam kal­mış gibi…

Sorun çok büyük ve ger­çek­ten artık neş­ter vu­rul­ma­sı ge­re­ki­yor. Kimin ne yüz­de­si varsa, artık fe­ra­gat etsin de sek­tö­rü de, Tür­ki­ye eko­no­mi­si­ni de kur­ta­ra­lım. Zira bu yapı hiç sağ­lık­lı değil. Bunu bi­len­ler de elin­de nakit pa­ra­sıy­la pu­su­da bek­li­yor. Tıpkı 99 Dep­re­mi'nde 500 bin do­lar­lık da­ire­le­ri beşte bir fi­ya­tı­na top­la­dık­la­rı gibi…